Wernisaż wystawy "Bryczka, konik i klepok. Przedwojenny Suchedniowski Ośrodek Zabawkarski"

Rok 2020 pomimo trudów pandemii przyniósł wiele nowych inicjatyw i działań w SOK "Kuźnica”, które zyskały poparcie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jednym z nich był projekt "Bryczka, konik i klepok. Przedwojenny Suchedniowski Ośrodek Zabawkarski" w ramach programu Mistrz Tradycji, będącym najnowszą propozycją MKiDN.

Włodzimierz Ciszek wykonuje zabawki, podobnie jak jego ojciec - Stanisław. Są one jednak trochę inne i zawierają nutę jego indywidualizmu. Szczególnie znany jest z różnego rodzaju koników, choć w swoim repertuarze twórczym ma również sześcienne grzechotki (zwane "scyrkowkami”), bryczki z konikami, poruszające się na kijku karuzelki i "klepoki”, dziobiące kurki i kogutki oraz wozy wasągowe z woźnicą i koniem na kołach. Jest człowiekiem chętnie biorącym udział w różnego rodzaju pokazach i konkursach, czego przykładem może być uczestnictwo w projekcie Letniej Szkoły Zabawkarstwa i udział w konkursach oraz wystawach realizowanych przez muzea etnograficzne, a także Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej, gdzie w X Jubileuszowym Międzynarodowym Konkursie na Zabawkę Tradycyjną otrzymał wyróżnienie I stopnia. Nadal aktywnie tworzy, choć już przy współudziale współczesnych narzędzi. Sam maluje wzory na zabawkach i sprzedaje swoje wyroby zarówno w kraju, jak i za granicą. 

Strategicznym celem projektu było wsparcie zjawiska związanego z kulturą tradycyjną funkcjonującą na poziomie lokalnym - zabawką ludową, która praktycznie przestaje istnieć. Inicjatywa miała przyczyniać się do integracji członków społeczności, wśród których zabawka funkcjonowała i w niewielkim już stopniu funkcjonuje i w ramach którego jest przekazywana (transmitowana). Bardzo ważny był międzypokoleniowy przekaz wiedzy i umiejętności ze szczególnym naciskiem na ich unikalność oraz na to, że w chwili obecnej praktycznie przestaje istnieć. Przekaz wiedzy i umiejętności wykonywania tradycyjnych suchedniowskich zabawek odbywał się pomiędzy Mistrzem Włodzimierzem wywodzącym się z tej wspólnoty i kultury a lokalnymi młodymi artystami.

Udział w projekcie wzięli: Radosław Kowalik - Pracownia Artystyczna "Deska", Magdalena Sułek - Pracownia Ceramiczna, Ośrodek Rozwoju Kreatywnego i Turystyki Konnej "Ignacówka”, Katarzyna Nieczajew - Pracownia artystyczna "Pani od rekwizytów”, Monika Smolińska - Pracownia artystyczna "Papier Klej Nożyczki”, Agnieszka Maślak - artysta plastyk, Krzysztof Maślak - "złota rączka", kolejarz, Krzysztof Karbownik - Kierownik Działu naukowego Muzeum Wsi Kieleckiej, Paulina Śmigiel - uczennica szkoły plastycznej w Kielcach, malarka zajmująca się również filmem, Katarzyna Gulińska - uczennica szkoły plastycznej w Kielcach, rzeźbiarka i muzyk, Michał Gałczyński - cyklista, fotograf, pasjonat sztuki ludowej, Paula Biskup - Pracownia Konserwatorska "Sztuka z piwnicy”, Krzysztof Dalach - pracownia „Pedroon” - drewniane artykuły gospodarstwa domowego, Wioletta Kutwin - wnuczka suchedniowskiego zabawkarza, Witold Szymczyk - student, majsterkowicz, Stanisław Szymczyk - uczeń, konstruktor klocków LEGO.

Włodzimierz Ciszek bardzo dobrze sprawdził się w roli nauczyciela - Mistrza. Początkowo może trochę nieśmiało, lecz każde kolejne spotkanie dawało mu poczucie pewności. Przekazał swoim uczniom to co konieczne i pozwolił im na wżycie się w twórczy sposób. Zacytuje jedną z uczestniczek: "My to cały tydzień czekamy, żeby się spotkać z Włodkiem i coś z nim razem porobić".

Zatrzymam się nad zabawkami wykonanymi przez Paulę Biskup, która zrobiła rzecz niezwykłą, ponieważ zabawkę ludową ubrała w bardzo współczesny kostium, smaczny i niezwykle oryginalny. Wszystkie jej zabawki stanowią komplet. Utrzymane są w jednej kolorystyce turkusu oraz naturalnego drewna. Elementy okrągłe mają wzór precyzyjnej mandali, a siedziska koni są wyłożone tapicerką. Ich widok zaskakuje i przywodzi na myśl pałace, a nie wiejskie chaty. Profesjonalny warsztat, zmysł artystyczny i wyobraźnia pozwoliły zaadoptować zabawkę ludową w bardzo twórczy sposób.

Całość projektu ma bogatą dokumentację zarówno fotograficzną, jak i filmową dzięki firmie MM Production - Milena Sieczka i Mateusz Sadza. Na jej podstawie powstał film dokumentalny o całym procesie szkoleniowym oraz o Mistrzu - Włodzimierzu Ciszku. Film miał swoją premierę podczas wernisażu wystawy prac powstałych podczas projektu w dniu 11 października 2020 r. Towarzyszyła mu wystawa fotograficzna Mileny Sieczki, która zilustrowała pracę podczas warsztatów oraz przedstawiła uczestników. Zdjęcia uczniów są wykonane z przedmiotami, które identyfikują ich na co dzień, niekoniecznie związanych z projektem. Autorem identyfikacji graficznej projektu, plakatów i zaproszeń jest znany kielecki grafik Grzegorz Chorążek. Autorem aranżacji wystawy prac uczestników projektu w suchedniowskiej "Kuźnicy" był Radosław Kowalik.

Ocalić od zapomnienia przedwojenny suchedniowski ośrodek zabawkarski – marzenie, które staje się powoli czymś realnym. Zaangażowanie uczestników zadania, wspólne plany, przyjaźń z p. Włodkiem zaowocowała podtrzymaniem tradycji i wzajemną pomocą w działaniach artystycznych. Suchedniowska zabawka może już trochę inna od tej tradycyjnej, będzie dalej wytwarzana. Powoli wkrada się w serwisy kupna i sprzedaży, wystawiana jest w witrynach lokalnych sklepów i pracowni artystycznych. Niewątpliwie jest to dziedzictwo, którym warto się chwalić.

Mało jest projektów, których wszyscy żałują, gdy się kończą. Pozostaliśmy natomiast z przekonaniem, że praca została dobrze wykonana, a jej rezultaty będą obecne w przestrzeni publicznej jeszcze przez lata.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych